YALE UNIVERSITY
BEINECKE RARE BOOK AND MANUSCRIPT LIBRARY
GENERAL COLLECTION OF RARE BOOKS AND
MANUSCRIPTS
PRE-1600 MANUSCRIPTS
Beinecke MS 651
Northern Italy, s. XVin
Cicero; Opusculum de vitiis
1. ff. 1r-7v Auctoritates libri Tulii Ciceronis de senectute, viri eloquentissimi atque in morali
phylosophia celeberimi, de quo in libro de desciplina scolastica Boetius fatur : O, quam
venerabilis Tulii facunditas summis desideriis est colocanda! Quem librum Tulius causa doctrine
et consolationis eminentis senectutis ad Atricum suum amicum, ab eo plerumque rogatus,
prestantius nimirum transmisit. Universsas putavi colligere huius opusculi de senectute s.
conclusiones singulares dignasque memoria ... Quod si in hoc erro, quod animos hominum
immortales esse credam, libenter erro. Nec mihi hunc errorem, quo delector, dum vivo, extorquere
volo, sin mortuus, ut quidam minuti philosophi censent, hec sentina non vereor, ne hunc errorem
meum philosophi mortui irredeatur. Expliciunt conclusiones notabiles libri Tulii de senectute.
Amen. PA [these two letters marked with a red stroke. Below, in a more formal hand:] Nichil
pericli est, letargum (gloss: defectus mentis) patitur, comunem illusarum mentium morbum.
Boetius.
Quotations from M.T. Cicero's Cato Maior (De senectute), K. Simbeck, ed., Teubner (1917). The
quotation in the title is from Ps.-Boethius, De disciplina scolarium, O. Weyers, ed. (Leiden,
1976), 1, 8. The same hand that wrote the Boethius quotation at the end (De consolatione
Philosophiae, 1, prosa 2, 5; C. Moreschini, ed., Teubner2, 2005) added at the top of f. 1r:
"Proverb. XIø. Qui ambulat fraudulenter revelat archana, qui autem fidelis est cellat [sic] amici
commissum" (Prov. 11:13).
2. f. 8r Alte virtus animosa cadit, / Dire peragunt pensa sorores ... Et qualis animo est, talis
incessu venit, / Aliena dextra sceptra concutiens litus. f. 8v blank
Elegy on the evil of the time, 13 verses.
3. ff. 9r-36v Incipit liber venerabilis Tullii Ciceronis de amicicia ad Atricum dilectissimum
amicum suum. Quintus Mutius augur Sevola multa narare de G. Lelio socero suo memoriter et
iocunde solebat ... sine qua amicicia esse non potest, ut ea excepta nichil amicicia prestabilius
putetis. Deo gracias. Amen. Finis adest mete, liber explicit, ergo valete. Explicit optimum
opusculum Ciceronis admodum utile de amicicia, etc.
M.T. Cicero, Laelius (De amicitia), K. Simbeck, ed., Teubner (1917). There are a few interlinear
glosses.
4. f. 36v Detrahere alteri aliquid et hominem hominis incomodo suum comodum augere
magis est contra naturam quam mors ... detrahatque quodcumque possit emolumentum.
M.T. Cicero, De officiis, 3, 5, 21-22, C. Atzert, ed., Teubner (1958).
5. ff. 37r-142v Opusculum de vitiis. De vitio gule. Legitur in sciencia naturali quod
inter alia (l. animalia) magnorum corporum nulli dedit natura tam parvum os secundum corporis
qualitatem sicut homini ... [f. 41r :] De vitio luxurie. Herodes autem in tetrarcha, etc. Quia
peccatum luxurie occasio facit in decolationis Iohannis [sic] ... [f. 60r:]
Incipit tractatus de
avaritia. Post gule vitium et luxurie dicendum est de vitio avaritie ... [f. 94r :] Post peccatum
avaritie dicendum est de peccato accidie, quia pigricia interdum ex avaritia sequitur ... [f. 110r :]
Explicit de accidia. Incipit de superbia. Dicto de vitio gule, luxurie, avaritie et accidie dicendum
est de tribus sequentibus vitiis, scilicet superbie, yre et ynvidie ... [f. 128r :] De invidia. Post
vitium superbie dicendum est de vitio invidie, quia ipsa est filia superbie ... [f. 130v:] De ira. Post
superbiam et invidiam dicendum est de ira, quia tam superbia quam invidia est occasio ire ... [f.
135r:] De peccato lingue. Ultimo inter predicta est dicendum de peccato lingue, quia istud
remanet post alia peccata ... rumorem in claustro enumerant inter 12 abusiones claustri. Hec sunt :
... rumor in claustro, lis in capitulo, dissolutio in choro, irreverentia iuxta altare.
Compilation on the vices based on Guillaume Perault (Guillelmus Peraldus OP, d. c. 1270),
Summa de vitiis. Pages are left blank within or after the discussion of each vice in order to add
new material.
Paper, ff. 142, 220 x 150 mm. Watermarks: (1) human bust, var. Briquet 15599??; (2) balance,
var. Piccard, Waage 1.78??; (3) crown, unidentified?? 4ø folding. Blank parchment stays at the
inner and the outer side of the quires. Several mostly blank leaves are missing.
I 8 (ff. 1-8), II-V 6 (ff. 9-32), VI 6 (- 5, - 6; ff. 33-36), VII 6 (+ a singleton, f. 41; ff. 37-43), VIII 8
(44-51), IX-X 6 (ff. 52-63), XI-XII 8 (ff. 64-79), XIII 8 (+ a singleton, f. 86; ff. 80-88), XIV 8 (-
6, 7, 8; ff. 89-93), XV-XVII 8 (ff. 94-117), XVIII 8 (ff. 118-125); the final quires are too much
damaged as to allow collation. In quires II-VI (art. 3) horizontal catchwords in the middle
between four dots. In quires VII and following (art. 5) horizontal catchwords in the middle.
One column. No ruling, except in art. 3 (quires II-VI), where there is faint lead ruling for 24 lines
below top line; ruling type 15 (?), 145 x 88 mm.
Written by two scribes: A copied artt. 1, 2 and 4 in Italian Gothica Hybrida or Semihybrida
Libraria and art. 5 in Italian Gothica Semihybrida Currens; this scribe seems to be the "PA"
mentioned in the colophon on f. 7v (art. 1) and again at the end of the treatise De gula on f. 39v
(art. 5). B copied art. 3 in a bold Southern Gothica Textualis Libraria/Formata with numerous
decorative hairlines.
Red paragraph marks. Art. 3 has yellow heightening of the majuscules, a 2-line and a 3-line
flourished initial in red, blue and yellow. In art. 1 the majuscules are heightened in red; there are
plain red initials in art. 5, but its decoration is not consistent.
Damaged original binding in deerskin over heavy almost unbevelled wooden boards. Parchment
pastedowns, the front one detached from the board. On the front cover inscription in large
Southern Gothica Textualis Formata, worn and difficult to decipher. On the spine a paper label s.
XVII with the number "2760" and the title "Huma (?)......Marci Tulii de amicitia manu scripta".
Marks of two leather straps fixed to the front cover, the pin holes visible in the rear cover.
Art. 3 (quires II-VI) is the original part, to which the other ones were added. The frequent use of
ternions as regular quire form is noteworthy. Belonged in the early seventeenth century to Martin
Michowsky (f. 58r: "Martinus Michowsky. Liber hic meus est totus quantus"; f. 142v: "Martini
Michowsky liber hic est; hunc subducere nemo tentet, alias non erimus amici") ; afterwards in the
possession of Franciscus Schobar (f. 93r: "Franciscus Schobar studiosus poeseos Ciceronis
scriptura"; his name reappears in a note in the vernacular on f. 109v). No. 2760 in the Auersperg
collection (f. 1r: "Wolffgangi Engelberti Sacri Romani Imperii Comitis ab Aursperg ... Catalogo
insertus anno 1655"). Collection of A.R.A. Hobson, London. Purchased from Laurence Witten
on the Edwin J. Beinecke Fund, 1984.
Albert Derolez
col. R 03.06.08