YALE UNIVERSITY
BEINECKE RARE BOOK AND MANUSCRIPT LIBRARY
GENERAL COLLECTION OF RARE BOOKS AND
MANUSCRIPTS
MEDIEVAL AND RENAISSANCE MANUSCRIPTS
Beinecke MS 442 Northern France, s. IX^^3/4
Pseudo-Isidore, Decretals
Restricted material. May not be seen without the permission of the appropriate curator.
1. f. 1r Entire leaf has been erased; f. 1v Nomina undecim regionum
continentium intra se prouintias cxii. Italia Gallia Africa Hispania
Illiricus Trachia Asia Oriens Pontus Aegyptus Brittannia...Flauia. Maxima.
Ualentiana.
Polemius Silvius, Laterculus; T. Mommsen, MGH Auct. ant. 9 (1892)
pp. 534-42. The entire text is written over an erasure.
2. ff. 1v-2r Nomina ciuitatum Cxxv. quae sunt in prouintiis solius regionis
galliae. In prouintia uiennensi ciuitates sunt xiii. Ciuitas metropolis
uiennensium. Ciuitas gennauensium...Ciuitas ualensium id est octodonus.
Finiunt nomina ciuitatum prouintiarum galliae.
Notitia Galliarum; Mommsen, op. cit., pp. 584-612; the order of the
provinces in this manuscript is: Uiennensis, Narbonensis prima, Narbonensis
secunda, Aquitanica prima, Aquitanica secunda, Nouempopulana, Alpium
maritimarum, Belgica prima, Belgica secunda, Germania prima, Germania secunda,
Lugdunensis prima, Lugdunensis secunda, Lugdunensis tertia, Lugdunensis
quarta, Maxima sequanorum, Alpium gratarum [sic]. The entire text is
written over an erasure.
3. f. 2r-v Nomina pontificum sacre romane ecclesiae et quot annis uel
mensibus seu diebus quisque eorum ibi sedit. Petrus s. an. xxv. m. ii. d.
iii./ Linus s. an. xi. m. iii d. xii/...Benedictus. s./ Nicolaus s. [added in a
later hand:] Adrianus s./ Hiohannes s. [added in another hand:] Marinus s./
Accapitus s.
List of Popes, the original list ending with Nicolas I (858-67), with
the duration of reign indicated only through Pascal I. The additions are
Adrian II (867-72), John VIII (872-82), and Marinus and Accapitus, thus
neglecting Popes from Marinus I (882-84) to Marinus II (942-46). This
entire art. is written over an erasure. For the significance of this list
and its additions see J. H. Erickson, "New Pseudo-Isidore Manuscripts,"
Bulletin of Medieval Canon Law N. S. 5 (1975) p. 116; H. Fuhrmann,
Einfluss und Verbreitung der pseudoisidorischen Faelschungen von ihrem
Auftauchen bis in die neuere Zeit, Schriften der Monumenta Germaniae
Historica 24.1 (Stuttgart, 1972) v. 3, pp. 761f.
4. f. 3r [5 lines, erased at top of col. a, are barely visible under
ultra-violet light:] hic liber sancti/ saluatoris est/ ex armario coenobii
carrof/ fensis quem frotarius petragoricae urbis eps***/ [untampered text,
remainder of col. a:] contulit siquis igitur eum/ de prefato coenobio/
dando aut uendendo aut depre/ dando aut furando aliena/ uerit aut datum aut
uenditum/ aut depredatum aut furatum/ aliter receperit nisi ut in/
predicto loco illum resti/ tuat aut aliubi repertum si restituere non
potuerit. [4 lines, erased at top of col. b, are partially visible under
ultra-violet light:] indicare ********/ ****** oribus eius/ dem
coenobii neglexerit/ aut hoc folium dolo/ inciderit uel hunc ti/ tulum
ex eo deleuerit/ quo iratus deus animas/ percutit anathemate fe/
riatur nec aliquo/ se ante tribunal christi obstaculo muniat/
fiat. fiat.
Dedicatory inscription and book curse that occupies the entire page.
According to B. Bischoff the inscription is by the same scribe who wrote
some of the rubrics in the text. See C. McCurry, "On the Provenance
of the Yale Pseudo-Isidore," Bulletin of Canon Law N. S. 2 (1972)
pp.61-67, and the section on Provenance below.
Arts. 5-7 are introductory material to the Pseudo-Isidore text.
5. ff. 3v-4v In nomine domini nostri ihesu christi. Incipit praefatio
sancti isidori libri huius. Isidoris mercator seruus christi lectori
conseruo suo parens in domino fidei salutem. Compellor a multis tam episcopis
quam reliquis servis dei canonum sententias colligere et uno in uolumine...
atque diuersorum conciliorum breuiarium interpolatur sequens ordinem suum.
Explicit praefatio.
Preface; P. Hinschius, ed., Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula
Angilramni (Leipzig, 1863) pp. 17-20 [referred to hereafter as Hinschius].
6. ff. 4v-5r Incipit epistola aurelii carthaginensis archiepiscopi ad
damasum papam de canonibus apostolorum quod omni ueneratione sint colendi.
Beatissimo damaso. aurelius carthaginensis episcopus. Gloriam apostolicae
sedis et uestrae sublimitatis gratiam nostra humilitas exorat...; Rescriptum
beati papae damasi aurelio archiepiscopo directum. Reuerentissimo fratri et
coepiscopo aurelio. Damasus. Scripta sanctitatis tuae debita ueneratione
suscepimus...gratiano et syricio uiris clarissimis consulibus.
Epistolae of Pseudo-Jerome and Pseudo-Damasus; Hinschius, pp. 20-21.
7. ff. 5r-6r Incipit ordo de celebrando concilio. Hora diei prima ante
solis ortum eiciantur omnes ab ecclesia obseratisque foribus cunctis...Sicque
data sibi inuicem pace conuentus concilii absoluatur. Explicit ordo de
celebrando concilio.
Ordo de celebrando concilio; Hinschius, pp. 22-24.
Arts. 8-21 comprise Part I of Pseudo-Isidore.
8. f. 6r-v Incipit breuiarium canonum apostolorum et primorum a sancto
clemente usque ad sanctum siluestrum apostolicorum atque diuersorum
conciliorum.... i. Canones apostolorum. numero l. ii Decretorum clementis
papae. epistolae .v. ...in subsequentibus continentur.
Breuiarium canonum apostolorum; items numbered i-lxxx: Canones
apostolorum through Deinde sequuntur reliquorum decreta apostolicorum
sicut in subsequentibus continetur, with rubrics for Concilia gretiae,
Concilia africae, Concilia galliae, Concilia hispanie. Hinschius,
pp. 25-26.
9. f. 6v Incipiunt tituli canonum apostolorum numero l. i. de ordinatio
episcopi. ii. de ordinatione presbiterorum et diaconorum uel ceterorum...
l. Quod non debeat una mersio in baptismate quasi in morte domini. Plura
capitula ab apostolis constituta in decretis apostolicorum ut superius
continetur...fidelibus inuestigatoribus haec inserenda conseruantes
committimus.
Tituli canonum apostolorum, items numbered i-l. Table of contents
for art. 11; Hinschius, pp. 26-27.
10. ff. 6v-7r De canonibus apostolorum quod non sint respuendi ut
quidam garriunt sed omni ueneratione habendi sicut haec beati hieronimi
presbiteri et aliorum multorum sanctorum patrum scriptura testatur.
Beatissimo papae damaso hieronimus. Gloriam sanctitatis tuae nostra
humilitas deprecatur...uel qui contra canones apostolorum excessisse
cognoscitur. Ora pro nobis....
Pseudo-Jerome, Epistola to Pseudo-Damasus; Hinschius, p. 27.
11. ff. 7r-8r Incipiunt ecclesiasticae regulae sanctorum apostolorum
prolatae per clementem ecclesiae romanae pontificem.... De ordinatione
episcopi. i. Episcopus ac duobus aut tribus episcopis ordinetur.
De ordinatione presbiterorum et diaconorum uel ceterorum. ii.
Presbiter ab uno episcopo ordinetur et diaconus et reliqui clerici...[concludes
in l:] Non [added above: enim] dixit nobis dominus...et filii et
spiritus sancti [Mat. 28.19]. Explicit canones apostolorum.
Canones apostolorum; Hinschius, pp. 27-30.
12. ff. 8v-13r Incipit epistola clementis ad iacobum fratrem domini.
Clemens iacobo domino et episcopo episcoporum regenti hebreorum sanctam
eclesiam.... Notum tibi facio domine quia symon petrus qui uere fidei
merito...per patientiam participemur atque regni eius mereamur esse consortes.
Amen.
Hinschius, pp. 30-46.
13. ff. 13r-14v Item epistola preceptorum sancti clementis papae missa
iacobo fratri domini. Clemens romanae ecclesiae presul iacobo [added at
end of line: karissimo] hierosolimorum episcopo. Quoniam sicut a beato petro
apostolo accepimus omnium apostolorum patre qui claues regni caelestis...deus
te iterum iterumque incolomem custodiat reuerentissime frater. amen.
Explicit.
Hinschius, pp. 46-52.
14. ff. 14v-17v Item incipit epistola generalis clementis pape omnibus
tam maioris quam inferioris ordinis clericis ac cunctis fidelibus scripta.
Clemens urbis Romae episcopus.... Urguet nos fratres multus amor uester et
religiosa inuitat deuotio...semper custodiat fratres et sibi placere in
omnibus concedat. amen.
Hinschius, pp. 52-60; f. 17r (end of col. a and b with text:
proloqui sed magis protestari...in suo ordine semper custo-) is written
over an erasure by a contemporary hand.
15. ff. 17 -18v Item epistola sancti clementis pape scripta...directa.
Clemens romane urbis episcopus.... Oportet fratres omnes doctores qui ad
salutem animarum instituti sunt...ut deo semper in omnibus placere ualeatis.
Amen.
Hinschius, pp. 60-64.
16. ff. 18v-19r Item epistola sancti clementis papae de communi uita...
directa. Dilectissimus fratribus et condiscipulis.... Communis uita fratres
omnibus est necessaria et maxime his qui deo...Deus autem pacis sit cum
omnibus uobis. Amen.
Hinschius, pp. 65-66.
17. ff. 19r-21v Incipit epistola anacleti pape de oppressione et laceratione
christianorum...directa. Anacletus seruus christi ihesu in
sede.... Benedictus deus et pater domini nostri ihesu christi qui secundum
magnam misericordiam...et nunc et in omnia secula seculorum. Amen.
Hinschius, pp. 66-75.
18. ff. 21v-23v Cuius supra ad episcopos italiae directa de ordinatione
archiepiscoporum...causis. Anacletus episcopus uniuersis episcopis in
italia constitutis. Quoniam apostolicae sedis debitam reuerentiam erga
me caritas uestra distribuit...et dominus pontificum cui est honor et
gloria in secula seculorum. Amen.
Hinschius, pp. 75-81.
19. ff. 23v-24v Cuius supra de patriarchis et primatibus ac reliquis
episcopis et quod ecclesia...ecclesiarum. Anacletus seruus christi....
Benedictus deus et pater domini nostri ihesu christi qui benedixit nos
in omni benedictione spiritali...ut in omnibus honorificetur deus per ihesum
christum cui est gloria et imperium in secula seculorum. Amen.
Hinschius, pp. 81-87.
20. ff. 24v-25v Incipiunt statuta decretalia epistolarum euaristi pape...
atque de fide. Dilectissimis fratribus uniuersis africae regionis
episcopis euaristus. Consulentibus uobis fratres karissimi quid super his
quae in uestris continebantur...et dilectionis erit uobiscum. Deo autem
et patri nostro gloria in secula seculorum. Amen.
Hinschius, pp. 87-89.
21. ff. 25v-27r Cuius supra quod christus sit caput et sponsus
ecclesiae...eos debeant diligere. Euaristius urbis Rome episcopus....
Unum nos fratres sentire oportet et agere ut sicut legimus in nobis unum
cor et una anima esse probetur...sit cum omnibus uobis amen. Data kl.
noub. gallo et bradua uu. cc. conss. Explicit.
For the remainder of Part I we list the folio references for each text, followed
by the page numbers in Hinschius; an asterisk preceding the folio reference
indicates that the text in the manuscript has been edited, with erasures,
additions, etc.:
ff. 27r-29r (pp. 94-102); f. 29r-v (pp. 102-03); ff. 29v-30r (pp. 104-05);
ff. 30r-31r (pp. 105-07); f. 31r (pp. 108-09); ff. 31r-32r (pp. 109-12);
f. 32r-v (pp. 113-15); ff. 32v-33r (pp. 115-16); f. 33r-v (pp. 116-18);
ff. 33v-34r (pp. 118-20); f. 34r-v (pp. 120-22); ff. 34v-35r (pp. 122-23);
f. 35r (pp. 124-25); f. 35r-v (pp. 125-27); ff. 35v-36r (pp. 127-29);
f. 36r-v (pp. 129-30); ff. 36v-37r (pp. 131-33); f. 37r-v (pp. 133-35);
ff. 37v-38v (pp. 135-37); *ff. 38v-39v (pp. 137-43, final 9 lines of f. 39v,
col. b blank); *f. 40r-v (pp. 143-46); ff. 40v-41r (pp. 147-48); ff. 41r-42r
(pp. 148-51); ff. 42r-43v (pp. 151-56); *ff. 43v-44v (pp. 156-60);
*ff. 44v-46v (pp. 160-66); *ff. 46v-47v (pp. 167-70); *ff. 47v-48r
(pp. 170-72); *ff. 48r-49r (pp. 172-75); *ff. 49r-50v (pp. 175-80);
*ff. 50v-51r (pp. 180-83); *ff. 51r-52v (pp. 183-89); *ff. 52v-53v (pp. 189-91);
*ff. 53v-54r (pp. 191-94); *f. 54r-v (pp. 194-95); *ff. 54v-55r (pp. 195-97);
*ff. 55r-56r (pp. 197-200); *ff. 56r-57r (pp. 200-04); *ff. 57r-58r
(pp. 204-06); *ff. 58r-59r (pp. 206-10); *ff. 59r-60v (pp. 210-14);
*ff. 60v-62r (pp. 214-18); *ff. 62r-63r (pp. 218-20); *f. 63r-v (pp. 220-23);
*ff. 63v-64v (pp. 223-26); *ff. 64v-66r (pp. 226-30); *ff. 66r-67r (pp. 230-33);
*ff. 67r-68v (pp. 233-38); *ff. 68v-70r (pp. 238-42); *ff. 70r-71v
(pp. 242-47).
22. ff. 72r-73v Item incipiunt capitula decretalium uenerabilium
apostolicorum sancte romane eclesie. i. Primum excerpta quaedam ex
sinodalibus gestis sancti siluestri papae capitula posuimus...cxcii.
Cuius supra ad secundinum seruum dei reclusum.
Table of contents for art. 23, with numbered chapters from 1-192. The
text has been corrected; there are numerous erasures over which the present
list was written; some sections of the table are well spaced, others are
tightly squeezed together. This table does not correspond to that printed
in Hinschius, pp. 445-48.
23. ff. 74r-140r Beginning of Part III of Pseudo-Isidore,
numbered 1-71. The sequence of numbers corresponds to that given in art. 22,
but it is clear that many of the numerals and rubrics in the text are
written over erasures. In addition, on ff. 115v (col. b) to 116v (col.
a) there is a long erasure of an unidentified text that occurred between
xxxv Item innocentii ad felicem episcopum and xxxvi Epistola
episcoporum concilii cartaginensis innocentio papae directa.
Hinschius, pp. 449-565.
24. ff. 140r-173v De hinc sequuntur decreta leonis papae aduersus euticen
constantinopolitanum abbatem qui uerbi et carnis unam ausus est pronuntiare
naturam dum constat in domino ihesus christo unam personam nos confiteri in
duabus naturis dei scilicet atque hominis. Lxxii. Epistola leonis pape ad
euticen constantinopolitanum abbatem contra heresim nestorianam.
Dilectissimo filio euticeti. Leo episcopus. Ad notitian nostram tuae
dilectionis litteris retulisti quod nestoriana heresis quorundam...non
publicetur conscientia confitentes. Data ii non. marc. recime.
[sic].
Leo the Great, Epistolae, in the following order, with numbers
assigned in the edition of P. and J. Ballerini, Sancti Leonis Magni
Romani Pontificis Opera (Venice, 1753-57) 3 vols., in both Greek and Latin;
following the Ballerini number is the Roman numeral (in parentheses)
given in MS 442 [the sequence of numbering continues unbroken from art. 23]:
20 (lxxii), 23 (lxxiii; this letter and the preceding one have been squeezed
mostly into col. b of f. 140r); no. 22 (text is incomplete, lxxiiii,
preceded by synopsis of 4 chs.) and the beginning of 28 (numbered lxxv
on f. 140v, but
xcv on f. 141r, text preceded by synopsis of 6 chs.) have been written over
an erasure on f. 140v; the remainder of 28, as well as 25 (lxxvi) and the
beginning of 35 (lxxvii), are on leaves (ff. 141-42) that have been stitched
in; one stub remains between ff. 140 and 141; 29 (lxxviii), 31 (lxxviii),
33 (lxxx); 59 (lxxxi, the conclusion of this letter has been squeezed together
on f. 145v), 44 (lxxxii, with one stub remaining between ff. 145 and 146),
45 (lxxxiii), 60 (lxxxiiii), 61 (lxxxv), 69 (lxxxvi), 70 (lxxxvii),
71 (lxxxviii and ciiii), 79 (lxxxviiii and cv), 80 (xc, letter preceded by
synopsis of 4 chs.), 82 (xci and cvii), 83 (xciii and cviiii), 85 (xciii and
cviiii), 90 (xciiii and cx), 93 (xcv, another number erased), 104 (xcvi,
another number and portion of rubric erased), 106 (xcvii, another number
erased; most of col. b on f. 150v written over an erasure), 120
(xcviii, another number erased), 97 (xcviiii), 99 (c, containing only
first 3 subscriptiones), 139 (ci), 115 (cii), 114 (ciii), 134 (ciiii),
135 (cv), 130 (cvi, letter preceded by synopsis of 2 chs.), 124 (cvii,
conclusion of letter on f. 156 is written on a leaf stitched onto stub
that has a number beginning lx; text squeezed together), 163 (cviii, letter
spans two leaves, ff. 156v-157r, both stitched in, with the second stub of
original leaf bearing a number beginning lx), 162 (cviiii, also on f. 157, leaf
stitched in), 155 (cx, ff. 157v-158r, the first leaf stitched in and on the
second the conclusion of the text has been written over an erasure), 165 (cxi,
letter preceded by synopsis of 3 chs.), 15 (cxii, preceded by synopsis of
16 chs.), 7 (cxiii, Roman numeral and text on f. 163v written over erasure),
1 (cxiiii, Roman numeral and beginning of text on f. 163v written over erasure;
remainder of text on f. 164r, a leaf stitched to original stub), 19
(cxv, written on f. 164r-v, a leaf stitched to an original stub; text is
much corrected), 16 (cxvi, letter preceded by synopsis of 8 chs. and
written on ff. 164v-166r; the first two leaves are stitched to original
stubs, the final one begins a new quire; the text has been unevenly disposed on
the leaves and large sections have been written over erasures), 4 (cxvii,
preceded by synopsis of 5 chs.), 18 (cxviii), 167 (cxviiii, preceded by
synopsis of 17 chs.), 14 (cxx, number written over erasure, preceded by
synopsis of 11 chs.), 159 (cxxi, preceded by synopsis of 7 chs.), 12 bis
(cxxii, preceded by synopsis of 5 chs., text on f. 171r corresponds to the
printed edition except that a long erasure in col. a and b
separates ch. 4 from 5), 108 (cxxiii), 166 (cxxiiii, preceded by synopsis of 2
chs.), 9 (cxxv, preceded by unnumbered synopsis of 2 chs.), De
privilegio chorepiscoporum (cxxvi and cxxv, followed by an erasure in col.
b, f. 173r), 168 (cxxvii, preceded by a synopsis of 2 chs.).
25. ff. 173v-174v cxxviii. Incipit Hilari papae sinodale decretum.
[followed by synopsis of 5 chs.; text:] Flauio basilisco et hemerico...quoque
diaconibus. Hilar[i erased]us episcopus ecclesie catholicae urbis
Romae synodo presidens dixit. Quoniam religiosus sancto spiritu congregante
conuentus hortatur...; [f. 174r:] cxxviiii. Epistola eiusdem hilari pape
ad ascanium et ad uniuersos tarraconensis prouintie episcopos. [followed
by synopsis of 5 chs.; text:] Dilectissimis fratribus ascanio et uniuersis
episcopis.... Postquam litteras uestrae dilectionis accepimus quibus
presumptiones siluani episcopi...; [f. 174v:] cxxx. Item eiusdem hilarii papae
ad eundem ascanium tarraconensem episcopum de his quae superius sunt scripta.
Dilectissimo fratri ascanio.... Diuine circa nos gratiae memores esse
debemus qui nos per dignationis suae misericordiam...facit auctoritas.
Deus autem incolomen te custodiat frater karissime.
Pope Hilary, Epistolae; Hinschius, pp. 630-32. The numbering in the
margins is cxxviii-cxxx, thus following the sequence from the preceding
arts. However, the latter two numbers have been written partially over
erasures.
26. f. 174v cii. Incipiunt [in margin: cxxxi] decreta papae
simplicii epistola ad zenonem spalensem episcopum de comissa fide apostolicae
sedis. Dilectissimo fratri zenoni. simplicius. Plurimorum relatu
comperimus dilectionem tuam feruore...incolomen custodiat frater karissime.
Epistola of Simplicius to Bishop Zeno of Seville; Hinschius, p. 632.
Note the two numbers assigned to this letter: cxxxi (following the sequence from
preceding arts.) and cii.
27. f. 174v [In margin: cxxxij.] Epistola eiusdem simplicii ad iohannem
rauennatem episcopum ut nequaquam episcopus presbiter aut diaconus ordinetur
inuitus. Simplicius episcopus iohanni episcopo rauennati. Si quis esset
intuitus ecclesiastice discipline uel si quid apud te...seuerino uiro
clarissimo consule.
Epistola of Simplicius to John of Ravenna; PL 130.931. The text in
MS 442 has been tightly compressed and written over an erasure by a
different hand from the one which wrote the preceding text.
28. ff. 174v-175r [In margin: cxxiij.] Item epistola eiusdem simplicii
ad florentium equitium et seruum episcopos.... Relatio nos uestre
dilectionis instruxit et gestorum...post consulatum leonis augusti.
Epistola of Simplicius to Bishops Florentius, Equitius and Severus;
PL 130.931-32. The text in MS 442 has been tightly compressed and written
over an erasure by the same hand as the preceding art.
29. f. 175r [Entire art. was added in the outer margin; edge trimmed with
loss of text.] cxxxiiij. Epistola acatii constantinopolitani episcopi
ad simplicium episcopum urbis rom[ae]. Domino sancto patri archiepiscopo
simplic[io] acatius. Sollicitudinem omnium ecclesiarum secundum apostolum
circumferentes nos...ora pro nobis iustissim[e] pater.
A gloss mark, in red, connects this Epistola of Acacius of Constantinople
to Simplicius to art. 28; Hinschius, pp. 632-33.
30. f. 175r-v cxxxv. Incipit synodale decretum felicis papae. [synopsis of
6 chs. added in inner margin and connected to text with gloss mark:]
i. De his qui rebaptizati doluerunt...ab aliis episcopis non suscipiantur.
[text begins in written space:] Flauio boetio uiro clarissimo consule
sub die tercio iduum martiarum in basilica...diligentissimi fratres.
Dat. iduum martiarum dinamio et seuidio uu cc consulibus.
Decreta of Felix III; PL 130.933-36.
31. ff. 175v-176r cxxxvi. Item eiusdem felicis ad acacium
constantinopolitanum episcoporum.... Felix episcopus sanctae ecclesiae
catholicae urbis romae. accatio. multarum transgressionum repperiris
obnoxius et in uenerabilis concilii niceni contumelia...nec iam anathematis
uinculis exuendus.
Epistola of Felix III to Acacius of Constantinople; Hinschius,
pp. 634-35.
32. f. 176r cxxxvii. Epistola felicis papae ad zenonem spalensem
episcopum. Dilectissimo fratri zenoni felix. filus [sic] noster
uir clarissimus terrentianus ad italiam dudum ueniens...Deus te incolomem
custodiat frater karissime.
Epistola of Felix III to Zeno of Seville; Hinschius, p. 635.
33. ff. 176r-202v cxxxviii. Incipiunt decreta de recipiendis uel non
recipiendis libris scripta a gelasio papa cum septuaginta eruditissimis
episcopis in sede apostolica urbis romae. Post propheticas et euangelicas
atque apostolicas scripturas quibus ecclesia catholica per gratiam dei
fundata est...aut ueniat bonum pontificatus aut faciat. Data xviii kalendarum
nouembrium die indictione .viii. finit. Finiunt constituta symmachi papae.
Continuation of Pseudo-Isidore; we give the folio references for each
item and the Roman numeral assigned in the manuscript, followed by the
page references in Hinschius: ff. 176r-177v (cxxxviii, pp. 635-37);
ff. 177v-178v (cxxxviiii, pp. 637-39); ff. 178v-180r (cxl, pp. 639-41);
ff. 180r-182v (cxli, pp. 641-45); ff. 182v-185r (cxlii, pp. 646-49);
ff. 185r-187v (cxliii, preceded by synopsis of 30 chs., pp. 650-54);
ff. 187v-188r (cxliiii, preceded by synopsis of 2 chs., p. 654);
ff. 188r-189r (cxlv [cxliii below], preceded by synopsis of 8 chs., pp.
654-57); f. 189r-v (cxlvi, preceded by synopsis of 5 chs., p. 657);
ff. 189v-190v (cxlvii, rubric and beginning of letter written over an
erasure, pp. 657-59); ff. 190v-192r (cxlviii, portions of texts written
over erasures, pp. 659-60); ff. 192r-193r (cxlviiii, text heavily edited and
subscriptiones from Severinus Tindaritanus to end written over an
erasure, pp. 662-64); ff. 193r-199r (cl, pp. 664-75); ff. 199r-200r
(cli, pp. 675-79); ff. 200r-202r (clii, pp. 679-84); f. 202r-v
(cliii, pp. 684-85); f. 202v (cliiii, pp. 685-86).
34. ff. 202v-203r clv. Epistola iustini imperatoris hormisdae papae
directa. [lines 1-3 and beginning of 4 written over erasure:]
Sacratissimo ac beatissimo archiepiscopo almae urbis romae et patriarchae
hormisdae. iustinus imperator. quo fuimus semper [original hand:]
et quo sumus studio pro conciliandis sententiis...accepta pridie kalendas
decembris conss. sus.
Epistola of Emperor Justinus I to Pope Hormisda; PL 130.1049-51.
35. f. 203r-v clvi. Exemplar precum. Deo amabili ac piissimo imperatori
ex deo augusto et principi iustino christianissimo deprecatio et
supplicatio.... Haurite aquam cum laetitia ex fontibus salutis uociferator
isaias propheta exclamat fontes salutis...desiderium in gloriam sui et rei
publice disciplinam. Remainder of f. 203v, col. b, and f. 204r ruled,
but blank.
Exemplar precum; PL 130.1051-52.
36. ff. 204v-214v Continuation of Pseudo-Isidore; we give the folio
references for each item and the Roman numeral assigned in the manuscript,
followed by the page references in Hinschius: ff. 204v-205r (clvii,
preceded by synopsis of 3 chs., pp. 686-87); f. 205r-v (clviii, pp. 687-88);
ff. 205v-206r (clviiii, pp. 688-89); f. 206r (clx, p. 689); f. 206r
(clxi, p. 689); ff. 206r-207r (clxii, preceded by synopsis of 3 chs.,
pp. 289-91); f. 207r-v (clxiii, p. 691); ff. 207v-208v (clxiiii, pp. 691-93);
f. 208v (clxv, p. 693); ff. 208v-209r (clxvi, pp. 693-94); f. 209r-v
(clxvii, pp. 694-95); ff. 209v-210r (clxviii, pp. 695-97); ff. 210r-212r
(clxviiii, pp. 697-701); f. 212r (clxx, a large portion of the text
[obtemperas et in fide potius...cum iustis et fidelibus agnoscitur]
is added in the outer margin and tied to the text by a gloss mark,
pp. 701-03); ff. 212r-213r (clxxi, pp. 703-05); f. 213r-v (clxxii, pp. 705-06);
ff. 213v-214r (clxxiii, pp. 706-08); f. 214r (clxxiiii, p. 708);
f. 214r-v (clxxv, pp. 708-09).
37. f. 214v clxxvi. Epistola eiusdem siluerii pape in damnatione
uigilii. Siluerius episcopus uigilio. Multis te transgressionibus
irretitum sacerdotalis iam dudum nouit generalitas...data ista cartula
per anastasium subdiaconum.
Damnatio Vigilii; Hinschius, pp. 628-29.
38. ff. 214v-222v Continuation of Pseudo-Isidore; we give the folio
references for each item and the Roman numeral assigned in the manuscript,
followed by the page references in Hinschius: ff. 214v-215v (clxxvii,
preceded by synopsis of 7 chs., pp. 710-12); f. 215v-216v (clxxviii, pp.
712-15); ff. 216v-217v (clxxviiii, pp. 715-18); ff. 217v-218r (clxxx,
pp. 718-20); ff. 218r-220r (clxxxi, pp. 720-25); ff. 220r-221v (clxxxii,
pp. 725-30); ff. 221v-222v (clxxxiii, pp. 730-32; conclusion of text on
f. 22v followed by erasure).
39. ff. 222v-223v clxxxiiii. Incipiunt decreta synodica gregorii pape.
Regnante in perpetuum domino nostro ihesu christo temporibus piissimi ac
serenissimi...[concluding with subscriptio episcoporum:] Fortunatus
presbiter tituli sanctorum quatuor coronatorum. Finiunt decreta
synodica gregorii papae.
Roman Synod of 595; Hinschius, pp. 746-47. The beginning of the text
on f. 222v is written over an erasure; the remainder of the text is written
on a leaf (f. 223) stitched to a stub. Col. b on f. 223v is left
blank.
40. ff. 224r-226r clxxxv. Epistola eiusdem gregorii pape de expositione
diuersarum rerum quam transmisit...misit. Reuerentissimo fratri augustino
episcopo gregorius seruus seruorum dei. Per dilectissimum filium meum...quam
portat inuitus. Huc usque responsiones beati gregorii papae ad consulta
reuerentissimi antistitis augustini.
Gregory the Great, Epistola to Augustine of Canterbury; Hinschius,
pp. 738-42; the text has been heavily corrected and edited.
41. ff. 226r-227v clxxxvi. Item epistola eiusdem gregorii papae ad
leandrum spalensem episcopum de simpla mersione baptismatis.
Reuerentissimo et sanctissimo fratri leandro.... Respondere epistolis
uestris tota intentione uotuissem nisi pastoralis...; clxxxvii.
Eiusdem gregorii pape ad leandrum episcopum. Gregorius leandro episcopo
spalensi. Sanctitatis uestrae suscepi epistolam solius caritatis calamo
scriptam...; clxxxviii. Item eiusdem gregorii pape ad riccaredum regem
uuisigothorum. [followed by synopsis of 7 chs., text:] Gloriosissimo
atque excellentissimo filio ricarredo.... Explere uerbis excellentissime
fili non ualeo quantum tuo opere...et eius bonitati atque dignitati
debebamus.
Gregory the Great, three Epistolae sent to Spain; Hinschius,
pp. 732-35.
42. ff. 227v-229r clxxxviiij. Item eiusdem gregorii pape etherio
lugdunensi episcopo directa. Dilectissimo fratri aetherio.... Caput
nostrum quod christus est ad hoc sua membra esse uduit...;
[cxc in outer margin, but in text:] clxxxviii. Item eiusdem
gregorii papae brunihildi reginae directa. Dominae gloriosissimae
atque precellentissimae filiae brunihildi.... Postquam excellentiae uestrae
sollicitudo regia est ubique gubernatione...pia esse uiderit deuotione
sollicitam.
Gregory the Great, Epistolae to Etherius, bp. of Lyons, and to
Brunhilde, Queen of the Franks.
43. ff. 229r-231r cxci. Item eiusdem gregorii papae ad theoctistam
patriciam. Gregorius seruus seruorum dei theoctiste patriciae. Magnas
omnipotenti deo gratias agere debemus quod piissimi et benignissimi
imperatores nostri tales...nutrimento uitam uestram longius extendat.
Hinschius, pp. 742-46.
44. f. 231r-v cxcii. Item eiusdem gregorii papae secundino seruo dei
recluso directa. Dilectissimo filio secundino.... Dilectionis tuae
litteras suscepi qui in meo sensu amoris melle condita sapuerunt...qui
peccatores sanguine suo redimere uenit. Imagines//
Hinschius, pp. 735-37. Remainder of col. b on f. 231v is blank.
45. ff. 232r-234v Quae secuntur ex epistolis predicti gregorii papae
per diuersa loca sunt. excerpta. ac primum ex epistola eiusdem secundino
seruo dei recluso directa. In extremum epistolae requisisti quid eis
respondendum sit qui dilectionem
tuam...[second rubric:] Sequentia epistolarum uerba de diuersis locis
sunt excerpta. prolixitatem uero uitantes capita epistolarum
non prenotauimus. Ratio nulla permittit ut propriis cuiusquam usibus
applicetur...et ab omni aduersitate seruet ille [followed by erasure]
sosatque custodiat.
Florilegium of the Epistola of Gregory the Great; most of the
excerpts following the second rubric are preceded by the phrase et alibi. The
text occupies a single gathering originally composed of four leaves, the
fourth one (blank?) now cut out; the final 19 lines of f. 234v are
blank. For a discussion of the Florilegium and its transmission
see M. Kerner, et al., "Textidentifikation und Provenienzanalyse im Decretum
Burchardi," Studia Gratiana 20 (1976) pp. 34-39.
46. f. 235r [Rubric only:] Incipiunt decreta synodica martini papae
contra theodorum et cyrum quondam episcopus ac socios eorum hereticos
damnans eos quod unam naturam et unam uoluntatem at que operationem in filio
dei asserebant. quae transcribens misit per ortodoxos uiros in orientem
atque occidentem.
Rubric for the Canones of the Lateran Synod of 649, Martin I (649-53).
The remainder of col. a is ruled, but blank; art. (47)
begins at the top of col. b.
47. ff. 235r-236r i. Si quis confitetur secundum sanctos patres proprie et
uere patrem et filium et sanctum spiritum trinitatem in unitate. unitatem in
trinitate...cui gloria et honor. ueneratio et imperium. cum patre et spiritu
sancto nunc et semper et in secula secularum Amen. Et subscripserunt
martinus papa ac ceteri episcopi numero centum quinque. f. 236v blank
Canones, in an unidentified Latin translation; for both the Greek
text and another somewhat different Latin translation see J. D. Mansi,
Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio (Florence, 1764)
v. 10, 1151-62. The text in MS 442 is apparently incomplete, for the
105 subscriptiones referred to at the end of the art. were never
added (Mansi, op. cit., 1162-67). The text in MS 442 has been
much corrected.
48. f. 237r-v Incipiunt constituta secundi gregorii pape sub anathemate
interdicta. In nomine domini dei saluatoris nostri ihesu christi
imperante domno piissimo augusto leone a deo coronato magno...sed et
constantino nouo imperatore eius filio anno secundo indictione quarta.
Finiunt constituta secundi gregorii pape.
Roman Synod of 721, Gregory II (715-31); Hinschius, pp. 753-54, but
lacking the subscriptiones episcoporum and subscriptiones
presbiterorum seu diaconorum on f. 237v.
49. ff. 238r-239v Incipiunt capitula quae ex grecis et latinis canonibus
et synodis romanis atque decretis presulum ac principum...agebatur.
Dei ordinationem accusat in qua constituuntur qui episcopos accusat uel
condemnat dum minus...regum uel potentum deinceps canonum censuram in
quocumque crediderit uel permiserit uiolandam. Finit. Final 9 lines
of col. b left blank
Capitula Angilramni; Hinschius, pp. 757-69.
50. f. 240r Incipit epistola isidori spalensis urbis episcopi
landefredo cordubensi episcopo, data. Domino sancto meritisque beato
fratri landefredo episcopo isidorus episcopus. Perlectis sa[nctit]atis
tuae litteris. Gauissus sum quod optatam salutem tuam earum relatu
cognoui de his autem...cura chrismatis conficiendi cura baptisterii
ordinandi preparatio luminariorum in sacrario et preparatio sacrificii//
Finit.
Isidore, Epistola ad Leudefredum (of Cordoba); PL 83.893-97, with
text ending imperfectly in par. 14, and R. E. Reynolds, "The 'Isidorian'
Epistula ad Leudefredum: An Early Medieval Epitome of the Clerical
Duties," Mediaeval Studies 41 (1979) pp. 252-330: transcription of the
text from the Codex Aemilianensis (El Escorial d.I.1) on ff. 260-62, with
references to Beinecke MS 442 on p. 269, no.70; p. 270, no. 77;
p. 276, n. 129; pp. 287-88.
51. f. 240r-v Incipit epistola eiusdem isidori episcopi de restaurandis
post paenitentiam honoris gradibus clericis in corporali facinore lapsis.
Domino sancto meritisque beato fratri masonio episcopo isidorus episcopus.
Ueniente ad nos famulo uestro uiro religioso nicetio...aut potior extat auctoritas.
Data sub die pridie kalendarum martiarum anno tertio [added in margin:
regni domni nostri gloriosissimi] uuitterici regis. Finit epistola
isidori episcopi de restauratione sacerdotum. Lower portion of col.
b blank.
Isidore, Epistola to Massona of Merida; PL 83.899-902.
52. ff. 241r-242v Incipit synodus ephesina prima ducentorum episcoporum
habita aduersus nestorium constantinopolitanum...predicaret. Conuenit
autem haec synodus theodosio iuniore tercio decimo et ualentiniano
consulibus aera cccc. lxviii Cui synodo presedit.... Religioso et deo
amabili consacerdoti nestorio cyrillus uel quicumque sunt apud
ephesum...ex mortuis secundum quod uita est et uiuificatur ut deus anathema
sit.
Cyril of Alexandria, Epistola to Nestorius, with 12 chs. from the
Council of Ephesus; E. Schwartz, ed., Acta Conciliorum Oecumenicorum
(Berlin, 1924-26) 5,1, pp. 182-83.
53. ff. 243r-249v Incipiunt nonnullae sanctiones sparsim collectae
actionis primae sancti et magni calcedonensis concilii. Cum in dei nomine
sub die viii^^o id. octobris indictione iiii.^^ta. calcedona marcianus
imperator in eclesia sancte martyris...Unde si uidetur cras hoc perfectius
disponatur consul de altero kl. aprilis. Finit actio undecima.
Pseudo-Isidore, excerpts from the Acts of the Councils of Chalcedon;
see J. B. Pitra, ed., in Scipilegium Solesmense 4 (Paris, 1858)
pp. 166-85 for the printed text and K.- G. Schon, "Exzerpte aus den Akten
von Chalkedon bei Pseudoisidor und in der 74-Titel-Sammlung,"
Deutsches Archiv fuer Erforschung des Mittelalters 32 (1976) pp. 546-57
[with Beinecke MS 442 mentioned on pp. 549 (note 18), 554 (notes 49-52)]
for a discussion of these excerpts.
54. ff. 249v-250r Incipiunt epistolae sancti cyrilli alexandrini
episcopi in predicto sancto et magno calcedonense concilio recitate atque
ab uniuersis approbate. Reuerentissimo et beatissimo consacerdoti
nestorio, cyrillus. Obloquuntur quidem sicut audio quidam existimationi
mee apud tuam reuerentiam...indiscissum concordiae atque caritatis
uinculum perseueret.
Cyril of Alexandria, Epistola to Nestorius; Schwartz, op. cit.,
II, 3, 2, pp. 7 [266]-10 [269].
55. ff. 250r-v Cuius supra iohanni episcopo directa. Domino meo
dilectissimo fratri et consacerdoti iohanni, cyrillus in domino salutem.
Exultent caeli et letetur terra solutus est enim medius paries maceriae.
Quod contristabat...ex codice porrecto sibi ab aetio archidiacono sanctae
constantinopolitanae ecclesiae. Finiunt epistolae sancti cyrilli
[remainder of rubric illegible].
Cyril of Alexandria, Epistola to John of Antioch; Schwartz, op. cit.,
II, 3, 2, pp. 10 [269]-14 [273]; text crowded on f. 250v, col. b.
56. ff. 251r-252r Incipiunt capitula sancti quinti concilii
constantinopolim caelebrati sub iustiniano augusto. Si quis non confitetur
patris et filii et spiritus sancti unam naturam siue essentiam unam
uirtutem et potestem...si autem monachus aut laicus fuerit anathematizabitur.
Finit.
Definitio sanctae quintae synodi (553) in the version of the
Lateran Synod of 649; text is divided by Roman numerals i-xiv. Mansi,
op. cit., v. 10, 1045-54.
57. ff. 252r-253r Quae secuntur ex constantinopolitana sexta synodo
sumpta sunt. Nam cum leditur fides parentum reuerentia uelut inutilis
et pericolosa despicitur...qui locutus est per eas [?] cum ueritate hi duo
libri membranacii libri sancti quinti concilii sunt. et reliqua. Remainder of
cols. a-b on f. 253r and 253v are
blank, except for pen trials that include the date 1243.
Excerpts from the sixth general Council at Constantinople (681).
Parchment (thick, poor quality), ff. iii (paper) + 253 + iii, 402 x 300
(320 x 210) mm. Ruled in hard point with single vertical and horizontal
bounding lines that do not usually extend full length or full width of
page; prickings primarily for bounding lines. Written in Carolingian
minuscule.
The physical format of the codex varies considerably from section to
section. It seems to have been written, corrected, and rubricated
by multiple scribes and to have been composed in units; the quality of the
parchment often changes from scribe to scribe. There are, moreover, two sets of
quire marks, one earlier sequence that occurs only on the verso, and a
second sequence (contemporary) which runs through the codex as it is now
constructed and occurs on either the verso or recto.
For each gathering or sequence of gatherings we provide the old quire
signature where visible, and selected features of physical format that will
help to suggest the complex construction of the codex .
Unsigned bifolium added at beginning (arts. 1-3; 2 cols., 41 lines, two sets
of prickings for text rulings prominent in outer margins), I^^8 (-6; 2 cols.,
44 lines), II^^8 (2 cols., 53 lines), III^^8 (prickings for bounding lines
at intersections of horizontal and vertical rulings), IV^^8, V^^6 (ff. 34-39),
VI-VIII^^8 (2 cols., 54 lines; the same scribe copied all 3 quires and the
beginning of the next), IX^^8, X^^8 (early quire signature = i on f. 79v,
2 cols., 37 lines beginning f. 74r), XI^^8 (remains of early quire signature =
ii on f. 87v), XII^^8, XIII^^8 (early quire signature = iiij on f. 103v),
XIV^^8 (v on f. 111v), XV^^8 (vj on f. 119v), XVI^^8 (vii on f. 127v),
XVII^^8, (viij on f. 135v), XVIII^^8 (-6; 7 and 8 [ff. 141-42] are leaves
stitched to stubs; see art. 24), XIX^^12 (-4 between ff. 145-46), XX^^12
(3, 4, 11, 12 are leaves stitched to stubs), XXI^^8 (earlier quire signature =
xii on f. 173v), XXII^^8 (xiii on f. 181v), XXIII^^8, XXIV^^8 (xv on f. 197v),
XXV^^8 (xvi on f. 205v), XXVI^^8, XXVII^^10 (10 [f. 223] stitched to stub;
see art. 39), XXVIII^^8 (ff. 224-31, arts. 40-44), XXIX^^4 (-4), XXX-XXXI^^8,
XXXII^^3 [?].
Bindings: s. xviii. Brown calf with gold-tooled spine. Boards mostly
detached, sewing breaking, part of spine leather wanting.
Written in the third quarter of the 9th century according to B. Bischoff
(K.-G. Schon, op. cit.,
p. 500, n. 2) or in the decade after 850 according to S.
Williams (Codices Pseudo-Isidoriani, Monumenta Iuris Canonici, Ser. C:
Subsidia III [1971] p. 149, nr. 364). The precise origin of the manuscript
is as yet undetermined. It is thought to have been written in the province of
Rheims (Williams, op. cit.,) or perhaps in the ecclesiastical province of
Paris (B. Bischoff). The contemporary dedicatory inscription on f. 3r (for
transcription see art. 4) appears to
indicate that the manuscript was given to the monastery of Charroux in the
diocesis of Poitiers by Frotarius, Bishop of Perigueux. The donor cannot
be identified with certainty although McCurry, op. cit., believes that
this Frotarius may be Frotarius, the archbishop of Bordeaux (860-76).
For an opposing point of view see M. Kerner, et al., op. cit.,
p. 37, n. 86. Schon, op. cit., has theorized that MS 442
represents the oldest version of the Class A1 of the Cluny version of the
Pseudo-Isidore Decretals (on the Cluny version see H. Fuhrmann, Einfluss
und Verbreitung der pseudoisidorischen Faelschungen. Von ihrem Auftauchen bis
in die neuere Zeit, Schriften der Monumenta Germaniae Historica 24 [1972]
v. 3, pp. 757-68). The question of the composition and transmission of the
Pseudo-Isidore text in the Middle Ages should, however, be reconsidered after
there has been a detailed analysis of the relationship between the physical
construction of Beinecke MS 442 and the composition of the Decretal text.
According to P. Meyvaert the Beinecke manuscript may be critical for
understanding how the Pseudo-Isidore text with its constituent parts was
developed. A preliminary examination of the codex suggests that Part III
of Pseudo-Isidore (Decretals of Popes from Sylvester to Gregory I) was
perhaps the first to be compiled, since the earlier sequence of quire
signatures (i-xvi) in MS 442 occurs in this section. Any future hypothesis
concerning the Pseudo-Isidore text should take into account the peculiar
codicological features of the Beinecke manuscript including: the role
of multiple scribes and editors, the number and extent of the erasures,
the deletion and insertion
of leaves, the uneven disposition of the text on many folios, and the two
distinct series of quire signatures. Unidentified note concerning "Isidore
Mercator ou Peccator," in French, s. xvii/xviii, on f. ii recto.
Acquired from L. C. Witten in 1970 as the gift of Edwin J. Beinecke.
secundo folio: [f. 2:] ciuitas aquensium
[f. 4:] aliqua hic
Bibliography: Exhibition Catalogue, pp. 179-80, no. 4.
S. Kuttner, "Institute of Canon Law, Annual Report," Traditio 26
(1979) p. 433.
R. E. Reynolds, "The Pseudo-Hieronymian De septem ordinibus ecclesiae:
Notes on its Origins, Abridgements and Use in Early Medieval Canonical
Collections," Revue Benedictine 80 (l970) p. 249, n. 1.
Idem, "The De officiis VII graduum: Its Origins and Early Medieval
Development," Mediaeval Studies 34 (1972) p. 118, n. 26.
D. Jasper, "Romanorum pontificum decreta vel gesta. Die
pseudoisidorischen Dekretalen in der Papstgeschichte des Pseudo-Liuprand,"
Archivum Historiae Pontificiae 13 (1975) p. 90, n. 22, 25; p. 92,
n. 34; p. 97, n. 63; pp. 101-03; p. 107, n. 114.
R. Schieffer, "Zur Beurteilung des norditalischen Dreikapitel-Schismas.
Eine ueberlieferungsgeschichtliche Studie," Zeitschrift fuer
Kirchengeschichte 87 (1976) p. 182, n. 98; p. 183, no. 103.
Barbara A. Shailor